تجربه دینی و تجربه روحانی از موضوعات مورد توجه اندیشمندان، فلاسفه و روانشناسان بوده است. در یک سلسله گفتگو، امید کشمیری (پژوهشگر فلسفه) و سعید گرمارودی (پژوهشگر روانشناسی) به بررسی فلسفی و روانشناختی این موضوعات پرداختهاند. عمده آنچه در این گفتگو بیان خواهد شد دربرگیرندهی شناخت و میزان موجه و اصیل بودن این تجربیات خواهد بود. ادامه مطلب “تجربه دینی؛ چیستی و اعتبار: گفتگوی سعید گرمارودی و امید کشمیری”
چرا رنج کشیدن لازمهی خردمندی است؟
چرا رنج کشیدن لازمهی خردمندی است؟
[1]مایکل اس. بردی
مترجم: نگین قنبری
خیلی عادی است که فکر کنیم رنج کشیدن بد است و باید از آن کاست. اما رنج کشیدن میتواند به طرق مختلف خوب باشد ـــــــــــ هم به شکل ذاتی [طبیعی] (به عنوان مزیت سیستمهای تنانهای که پوششدهندهی آسیبهای وارده و رفع آنها هستند) و هم به شکل عرضی [فرعی] (به عنوان مولد فضیلتهایی چون شجاعت، بردباری، شفقت و تواضع). من می خواهم بر این عقیده تأکید کنم که رنج کشیدن عملکرد مهم دیگری نیز دارد؛ لازمهی خردمندی است. درگذشته کسانی به این ایده باور داشتهاند. به عنوان مثال، این یک اصل تفکر بودایی است که در افسانه های گوتاما بودا[2] بیان شده است. این افسانهها شیوههایی را توضیح میدهند که در آنها تجربهی درد و رنج لازمهی دستیابی به رشد اخلاقی و وارستگی است. این ایده در تفکر یونانی نیز برجسته است. از این رو آیسخولوس[3] درسرود زئوس[4] در آگاممنون[5] می نویسد: «زئوس، کسی که مردم را به تفکر فرا خواند، هم او مقررکرده است که حکمت تنها از طریق رنج به دست آید.»[6] و این ایده که رنج کشیدن، درک و خرد را به سطحی بالاتر می برد نیز در مرکز تفکر نیچه[7] است. او به شیوه معمول خود می نویسد: هر آنچه که کسی از ژرفا، راز، نقاب، شهامت، زیرکی، بزرگی نصیب برده است ـــــــــــ همانا برآمده از رنج، برآمده از انضباط رنجی عظیم نبوده است؟[8] ادامه مطلب “چرا رنج کشیدن لازمهی خردمندی است؟”
گذار به دموکراسی؛ ممکن یا ممتنع
گذار به دموکراسی؛ ممکن یا ممتنع
مجموعه مقالات منتشر شده در باب گذار به دموکراسی
اشاره:
مجموعه مقالاتی که در ادامه آمده است، مقالاتی است که در بهار و تابستان سال 1401، پیش از آغاز اعتراضات پس از مرگ مهسا امینی، در هفته نامه صدا در باب گذار به دموکراسی منتشر شده است. لذا آنچه در این مقالات آمده را ابتدا باید با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران خواند و ارزیابی کرد. با این حال، بنظرم ایده کلی ارائه شده در هر مقاله، با وجود گذر زمان همچنان قابل دفاع است و چه بسا برای برخی از آنها، پس از گذشت این 19 ماه از آن اعتراضات، شواهد بیشتری نیز بتوان ارائه کرد. معتقدم بحث در باب امکان یا امتناع گذار به دموکراسی در شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بینالملی موجود، امری ضروری است که میتواند راهگشای آینده باشد. بدون توجه به این شرایط، و ضرورتهای برآمده از مبانی نظری این موضوع، آنچه رخ خواهد داد هدر رفتن منابع مادی و معنوی نیروهای توسعهگرا و دموکراسیخواه ایرانی خواهد بود و به همین جهت بحث در باب نسبت شرایط فعلی با دموکراتیزاسیون، امری لازم است.
محمد رهبری ادامه مطلب “گذار به دموکراسی؛ ممکن یا ممتنع”
نشست فلسفه و الهیات: آیا غرب را یکسویه فهمیدهایم؟
نشست «فلسفه و الهیات: آیا غرب را یکسویه فهمیدهایم؟» با همکاری انجمنهای علوم سیاسی و جامعهشناسی دانشگاه شهید بهشتی با حضور زانیار ابراهیمی، مسعود آذرفام، بهنام جودی و رضا نجفزاده، بعد از ظهر روز چهارشنبه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
دریافت صوت این نشست ادامه مطلب “نشست فلسفه و الهیات: آیا غرب را یکسویه فهمیدهایم؟”
نشست «نسبت حقوق و سیاست» با معرفی و رونمایی کتاب مفهوم سیاسی قانون
به گزارش روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، نشست “نسبت حقوق و سیاست” با معرفی و رونمایی کتاب مفهوم سیاسی قانون، به همت گروه حقوق و گروه علوم سیاسی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با همکاری انجمن حقوق شناسی، روز یکشنبه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. ابوالفضل دلاوری دبیری این نشست را برعهده داشت. خلاصه ای از گزارش این نشست در ادامه می آید.
مشاهده فیلم این نشست در آپارات
ادامه مطلب “نشست «نسبت حقوق و سیاست» با معرفی و رونمایی کتاب مفهوم سیاسی قانون”
ترجمۀ مدخل فلسفهٔ بهروزی از دانشنامه فلسفی استنفورد
فلسفۀ بهروزی[1]
راجر کریسپ[2]
ترجمۀ حسین محمدیزاده
بابک عباسی
مقدمه
در فلسفه اصطلاح بهروزی[3] غالباً برای توصیف چیزی به کار میرود که به معنای غیرابزاری[4] یا غایی[5] برای شخص خوب[6]است. پرسش از چیستی بهروزی مستقلاً محلِ توجه است، ولی در فلسفۀ اخلاق هم اهمیت زیادی دارد؛ خصوصاً در فایدهگرایی[7] که بر اساس آن، یگانه شرط عمل اخلاقی آن است که بهروزی را به حداکثر برساند. چالشهای شایان توجهی برای خود این مفهوم، خصوصاً از سوی جی. ئی. مور[8] و تی. ام. اسکنلن[9] طرح شده است. مرسوم است که نظریههای بهروزی را با عناوین نظریههای لذت[10]، نظریههای میل[11]، و نظریههای فهرستِ عینی[12] متمایز کنند. بر اساس دیدگاهی که با عنوان بهزیستیباوری[13] شناخته میشود، بهروزی یگانه ارزش است. همچنین در اخلاق این سؤال مهم است که منش اخلاقی و اَعمال فرد چه ربط و نسبتی با بهروزی او دارد. ادامه مطلب “ترجمۀ مدخل فلسفهٔ بهروزی از دانشنامه فلسفی استنفورد”
مقاله «خدا همچون کنشگری اخلاقی (1)» نوشتهی ابوالقاسم فنائی
این مقاله بخش نخست از پژوهشی مفصل دربارهیِ سرشت کنشگری خداوند را گزارش میکند. دو پرسش اصلی این پژوهش اینهاست:
(1) آیا خدا کنشگری اخلاقی است؟
(2) اگر آری، آیا اخلاق الاهی همان اخلاق انسانی است یا اخلاق الاهی کلاً یا بعضاً با اخلاق انسانی تفاوت دارد؟
در رابطه با پرسش نخست، نویسنده به بررسی سه نظریهیِ رقیب زیر میپردازد: «خدا همچون کنشگری خودکامه»، «خدا همچون کنشگری مصلحتاندیش» و «خدا همچون کنشگری اخلاقی». در این پژوهش به سود ایدهیِ خدا همچون کنشگری اخلاقی، و علیه دو تلقی دیگر از سرشت کنشگریِ خداوند، استدلال خواهد شد. در رابطه با پرسش دوم، نویسنده از این نظریه دفاع میکند که اخلاق الاهی و اخلاق انسانی از حیث «محتوای هنجاری» هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند، هرچند از سایر جهات با یکدیگر تفاوتهای چشمگیری دارند.
بخش نخست این پژوهش که در این مقاله ارائه میشود پس از طرح کلیات و مباحث مقدماتی، به نظریهیِ «خدا همچون کنشگری خودکامه» میپردازد و برخی از استدلالهایی را بررسی و نقد میکند که به سود این تلقی از سرشت خداوند اقامه شده یا میتوان اقامه کرد. بخشهای دوم و سوم این پژوهش که در قالب مقالاتی دیگر در شمارههای آیندهیِ همین مجله انتشار خواهد یافت به شرح و بسط دو تلقی دیگر از سرشت خداوند میپردازد. ادامه مطلب “مقاله «خدا همچون کنشگری اخلاقی (1)» نوشتهی ابوالقاسم فنائی”
مروری بر کتابِ «دین و نگرش نوین» اثر والتر ترنس استیس
مروری بر کتابِ
دین و نگرش نوین
وحید حلاج
در سال ۱۳۷۷ هجری شمسی که چاپ اول ترجمه فارسی کتاب «دین و نگرش نوین[1]» منتشر شد٬ والتر ترنس استیس[2] در میان جامعه کتابخوانان ایران نویسنده ناشناختهای نبود. پیشتر از او کتابهای «فلسفه هگل[3]»٬ «گزیدهای از مقالات…[4]» و «فلسفه عرفان[5]» منتشر شده بود و اهل فن با آراء او آشنایی داشتند.
ادامه مطلب “مروری بر کتابِ «دین و نگرش نوین» اثر والتر ترنس استیس”
وبینار «نقد و بررسی برنامه زندگی پس از زندگی» با حضور حسین بیات
نخستین وبینار مجموعهٔ ناقد
فراسوی تجربههای عجیب؛ نقد و بررسی برنامه زندگی پس از زندگی
به همت موسسه فرهنگی صدانت
ناقد: حسین بیات (کارشناس ارشد منطق و دکترای فلسفه علم، مدرس و پژوهشگر تفکر نقادانه، مدیر موسسه خانه آشنا)
جمعه، ۱۷ فروردین ۱۴۰۳
ادامه مطلب “وبینار «نقد و بررسی برنامه زندگی پس از زندگی» با حضور حسین بیات”
مقاله «نسبت شرطبندی پاسکال و دینداری سنتی» نوشتهی روح الله پورمطهری
چکیده
در پژوهش حاضر، نسبت میان شرطبندی پاسکال و عقلانیت دینداری سنتی بررسی میشود. در آن، پرسش این است که در صورت صحت شرطبندی پاسکال، آیا میتوان از آن، عقلانیت دینداری سنتی را نتیجه گرفت یا خیر؛ یا اینکه بهعکس، شرطبندی پاسکال بهزیان عقلانیت دینداری سنتی هم هست و بهلحاظ منطقی، با آن ناسازگاری دارد. به این منظور، پس از تقریر شرطبندی پاسکال و ارائهٔ تعریفی از دینداری سنتی، از رابطهٔ ایندو، در دو بخش گفتوگو شده است. نتیجهٔ این بررسی آن است که شرطبندی پاسکال، نهتنها عقلانیت دینداری سنتی را اثبات نمیکند، که این استدلال، بر فرض صحت آن، با دینداری سنتی ناسازگار است.
ادامه مطلب “مقاله «نسبت شرطبندی پاسکال و دینداری سنتی» نوشتهی روح الله پورمطهری”